Azot – główny czynnik plonotwórczy

Azot to najważniejszy składnik pokarmowy dla roślin. Wiadomo, że jest pierwiastkiem plonotwórczym, ale jakie ma jeszcze właściwości?
- Jakie są jego formy?
- Jaki azot dobrać do czasu stosowania i potrzeb rośliny?
- Co wpływa na pobieranie tego składnika z gleby?
- Co ma wpływ na efektywność azotu?
Azot – główny czynnik plonotwórczy: w tym artykule znajdziesz odpowiedzi na powyższe pytania.
Zacznijmy od form azotu. W nawozach mogą występować trzy: amidowa, amonowa i azotanowa. Jakie te formy mają zalety, wady i właściwości? Zerknij poniżej.
Forma AMIDOWA (mocznikowa) / N-NH2
- typowa forma przedsiewna, tym niemniej często aplikowana pogłównie,
- forma wolno działająca.
Zalety
- nie powoduje rozhartowania roślin,
- powoduje najmniejsze zasolenie gleby (2-4 krotnie mniejsze niż pozostałe formy),
- udostępnia azot w dłuższym okresie,
- najniższe z wszystkich form ryzyko akumulacji azotanów w roślinie.
Wady
- działa najwolniej (podlega najdłuższemu procesowi w glebie i do rozkładu wymaga aktywności enzymu ureazy),
- na glebach zasadowych i świeżo wapnowanych dochodzi do amonifikacji mocznika, co powoduje straty w wyniku ulatniania amoniaku,
- efektywnie działa w wyższych temperaturach (hydroliza mocznika jest powiązana z temperaturą gleby).
Forma AMONOWA (N-NH4+)
- wolniej działająca od formy azotanowej a szybciej od amidowej,
- dobrze działa również w niskich temperaturach.
Zalety
- dobrze zatrzymywana w glebie (sorbowana przez kompleks sorpcyjny),
- równomierniej pobierana (od formy azotanowej) przez rośliny,
- stymuluje pobieranie fosforu, siarki, boru,
- ogranicza kumulację azotanów w roślinie.
Wady
- przy zmianie w amoniak może ulegać stratom poprzez ulatnianie,
- jest słabiej pobierana z gleb kwaśnych,
- mniej stabilna w glebach o wyższym pH (np. świeżo wapnowanych). Zamiana na amoniak (NH4+ → NH3), który w wysokiej koncentracji wpływa toksycznie na rośliny (zwłaszcza w fazie kiełkowania / siewki),
- silnie zakwasza glebę (np. siarczan amonu, który zawiera tą formę azotu),
- ogranicza pobieranie potasu, magnezu i wapnia (antagonizm jonowy).
Forma AZOTANOWA (saletrzana) / N-NO3–
- typowa forma do stosowania pogłównego,
- zalecana w fazach gdzie następuję intensywny wzrost,
- lepiej działa w wyższych temperaturach.
Zalety
- działa natychmiast, najszybciej przyspiesza wegetację,
- pobudza wytwarzanie cytokinin,
- wpływa korzystnie na pobieranie potasu, magnezu i wapnia przez rośliny,
- nie ma potrzeby mieszania jej z glebą.
Wady
- nie jest długo zatrzymywana w glebie, w sprzyjających warunkach łatwo ulega wymyciu,
- ogranicza rozwoju systemu korzeniowego,
- powoduje większe uwodnienie tkanek, co obniża mrozoodporność (może zbyt szybko rozhartować rośliny) i właściwości przechowalnicze roślin,
- zwiększa ryzyko gromadzenia się azotanów,
- nadmiar powoduje ograniczenie pobierania fosforu i żelaza przez rośliny,
- powoduje silne zasolenie gleby.
Przemiany azotu
Najdłuższemu procesowi w glebie podlega forma amidowa azotu. Przekształca się ona do formy amonowej, a następnie do formy azotanowej.
Forma AMIDOWA (N-NH2) → Forma AMONOWA (N-NH4+) → Forma AZOTANOWA (saletrzanej – N-NO3–)
Co wpływa na pobieranie składnika z gleby?
dostępność składnika
- zawartość azotu mineralnego (azot glebowy + nawozowy),
- szybkość uwalniania się azotu z zasobów organicznych.
warunki pobierania
- czynniki wpływające na wielkość systemu korzeniowego,
- odczyn gleby, toksyczność glinu, dostępność wapnia,
- gęstość objętościowa gleby warstwy ornej i podornej,
- odżywienie fosforem, magnezem, potasem, wapniem, cynkiem, borem, manganem, miedzią itd.,
- stan hormonalny rośliny (cynk, bor, miedź, mangan…).
- zawartość w glebie dostępnych form potasu, fosforu, magnezu, wapnia, siarki i mikroelementów.
Efektywność
Wiesz już jakie są formy azotu oraz jakie są czynniki pobierania go z gleby. Przejdźmy do efektywności tego pierwiastka.
- Co steruje metabolizmem azotu?
- Czy efektywne wykorzystanie tego składnika jest zależne od innych pierwiastków?
- Jakie pierwiastki są ważne aby wykorzystać pełen potencjał azotu?
Zerknij na poniższą grafikę i prześledź ją uważnie.

Dla dociekliwych
To nie wszystko. Temat azotu jest bardzo rozległy, wręcz niemożliwy do opisanie w jednym krótkim mailu. Zachęcam zatem do odszukania tematów uzupełniających:
- efektywność plonotwórcza azotu (rola poszczególnych pierwiastków w metabolizmie),
- dawki i formy w poszczególnych fazach rozwojowych rzepaku.
PS
Całość wiedzy dotyczącej azotu (również powyższe punkty) w uprawie rzepaku możesz znaleźć w kursie video nawożenie rzepaku (patrz ramka na końcu maila). Jest to pełne opracowanie, które m.in. posiada kilka lekcji o azocie w uprawie rzepaku. Profesor Szczepaniak zdradza w szczegółach jak odpowiednio stosować nawozy, aby były najlepiej wykorzystane przez rośliny.
Podsumowanie
Azot będzie efektywny tylko wtedy kiedy zadbamy o:
- pobieranie składnika z gleby,
- przetwarzanie go w roślinie (efektywność plonotwórcza azotu).
Nie wystarczy “nasypać” azotu, żeby uzyskać wysoki plon. Liczy się także czas aplikacji, forma pierwiastka, warunki w jakich stosujemy nawóz oraz zasobność gleby w pozostałe, niezbędne składniki. Jest jeszcze coś… to przetwarzanie azotu w roślinie. Dostępność nic nie da, kiedy roślina nie będzie w stanie odpowiednio wykorzystać zasobów.
Definicje
Asymilaty1
produkty fotosyntezy występujące u roślin. Powstają one na skutek asymilacji prostych związków nieorganicznych (najczęściej dwutlenek węgla i woda). Do asymilatów zalicza się zarówno bezpośrednie produkty fotosyntezy, jak i część ich pochodnych. Zwykle są to glukoza, sacharoza i skrobia.
Chlorofil2
grupa organicznych związków chemicznych obecnych między innymi w roślinach, algach i bakteriach fotosyntetyzujących (np. w sinicach). Nadaje częściom roślin (głównie liściom) charakterystyczny zielony kolor. Funkcją chlorofili w organizmach przeprowadzających fotosyntezę jest wychwytywanie kwantów światła i przekazywanie energii wzbudzenia do centrum reakcji fotoukładu, skąd wybijane są elektrony, spożytkowane następnie w dalszych etapach fotosyntezy.
Cytokininy3
grupa regulatorów wzrostu i rozwoju roślin, wśród których znajdują się hormony roślinne oraz substancje o działaniu podobnym do hormonów roślinnych jednak nie występujące naturalnie w roślinach.
Fotosynteza4
proces wytwarzania związków organicznych z materii nieorganicznej, zachodzący w komórkach zawierających chlorofil lub bakteriochlorofil, przy udziale światła. Jest to jedna z najważniejszych przemian biochemicznych na Ziemi. Proces ten utrzymuje wysoki poziom tlenu w atmosferze oraz przyczynia się do wzrostu ilości węgla organicznego w puli węgla, zwiększając masę materii organicznej kosztem materii nieorganicznej. Najczęściej substratami fotosyntezy są dwutlenek węgla i woda, produktem – węglowodan i tlen (jako produkt uboczny), a źródłem światła – słońce. Zarówno bezpośrednie produkty fotosyntezy, jak i niektóre ich pochodne (np. skrobia i sacharoza) określane są jako asymilaty.
Hydroliza5
reakcja podwójnej wymiany (często odwracalna), która przebiega między wodą i rozpuszczoną w niej substancją. W jej wyniku powstają nowe związki chemiczne.
Kompleks sorpcyjny6
(sorbenty glebowe) – stosowane w gleboznawstwie określenie stałych (głównie koloidalnych) składników gleby – mineralnych, organicznych i organiczno-mineralnych – biorących w glebie udział w wymiennej sorpcji jonów z roztworu glebowego, w tym biogenów przekazywanych roślinom.
Źródła
[1,2,3,4,5,6]: wikipedia.pl
Kursy video
dla rolnictwa i ogrodnictwa
➊ Nawożenie rzepaku ➋ Główne błędy w nawożeniu rzepaku ➌ Nawożenie kapusty ➍ Fertygacja i nawadnianie
Odpowiedzi